การสั่งห้ามจำหน่ายยาสูบในช่วงการระบาดของไวรัสโคโรนาในแอฟริกาใต้กลายเป็นผลเสียได้อย่างไร

โดยอเล็กซ์ นอร์เซีย วันที่ 28 พฤษภาคม 2020

เป็นเวลาหลายสัปดาห์ในแอฟริกาใต้ที่คุณไม่สามารถพาสุนัขไปเดินเล่นได้ คุณไม่สามารถออกไปร้านค้า ไม่สามารถวิ่งออกกำลังกายได้ และในที่สุดเมื่อคุณสามารถทำกิจกรรมเหล่านั้นได้ คุณก็ถูกกำหนดเวลาให้แค่สามชั่วโมงเท่านั้น ในระหว่างนี้แก๊งคู่อริก็ทำสัญญาพักรบกันชั่วคราวเพื่อช่วยส่งอาหารไปยังครอบครัวที่เดือดร้อน ในขณะที่ความโหดร้ายป่าเถื่อนของตำรวจก็เพิ่มสูงขึ้น เมื่อปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ประเทศนี้ได้ดำเนินตามแผนปิดเมืองที่เคร่งครัดและเป็นที่ถกเถียงกันมากที่สุดในโลกเพื่อต่อสู้กับไวรัสโคโรนา และนั่นก็รวมถึงการห้ามมิให้จำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และยาสูบเลย ซึ่งถือเป็นความสุดโต่งในการนำมาตรการสั่งห้ามที่เข้มงวดเช่นนี้มาใช้ คุณไม่สามารถดื่มหรือสูบบุหรี่ที่นั่นได้ หรืออย่างน้อยก็ไม่ควรทำ

ในวันที่ 1 มิถุนายน รัฐบาลแอฟริกาใต้มีแผนที่จะผ่อนปรนข้อจำกัดในการปิดเมืองและอนุญาตให้จำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้แบบจำกัด อย่างไรก็ตาม การห้ามจำหน่ายยาสูบ ซึ่งไม่จำกัดแค่เฉพาะบุหรี่แต่รวมถึงผลิตภัณฑ์ลดอันตรายจากยาสูบทั้งหมด เช่น ผลิตภัณฑ์บุหรี่ไฟฟ้าและสนูส ยังคงมีผลบังคับใช้และไม่มีกำหนดวันสิ้นสุดการสั่งห้าม

การศึกษาวิจัยที่น่าเชื่อถือที่เพิ่งได้รับการเผยแพร่จากมหาวิทยาลัยเคปทาวน์แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนถึงสิ่งที่รัฐบาลกังขาและสิ่งที่ประชาชนส่วนใหญ่ก็ยืนกรานมาโดยตลอด คือ การสั่งห้ามนั้นไม่ได้ผล ในช่วงสองสัปดาห์ต้นเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา คอร์เน แวน วัลบีก, ซาแมนตา ฟิลบี และคริสเตน แวน เดอ ซี ซึ่งเป็นนักวิชาการด้านเศรษฐศาสตร์ประจำหน่วยวิจัยด้านเศรษฐศาสตร์ผลิตภัณฑ์ที่ต้องเสียภาษีสรรพสามิตของวิทยาลัย ทำการสำรวจในประชากรกว่า 16,000 คน ในหัวข้อเกี่ยวกับผลกระทบที่พวกเขาได้รับจากการสั่งห้ามจำหน่ายบุหรี่ในประเทศ

“ผลการวิจัยของเราชี้ให้เห็นว่าการห้ามจำหน่ายบุหรี่นั้นไม่สามารถส่งผลลัพธ์อย่างที่ควร” การวิจัยระบุว่า “ในขณะที่ความตั้งใจเดิมของการสั่งห้ามคือเพื่อสนับสนุนสุขภาพของประชาชน ในเวลานี้ข้อเสียจากการสั่งห้ามอาจมีมากกว่าข้อดี ผู้สูบบุหรี่จะซื้อบุหรี่ในปริมาณมากแม้จะมีการปิดเมือง และบุหรี่ยี่ห้อแปลก ๆ จะเริ่มเป็นที่แพร่หลาย”

“สิ่งที่เกิดขึ้นกับสหรัฐอเมริกาเมื่อปี 1920 ในช่วงที่มีกฎหมายสั่งห้ามยาสูบ กำลังเกิดขึ้นกับแอฟริกาใต้ในตอนนี้”

ไม่มีใครเลิกพฤติกรรมสูบบุหรี่เลย ซึ่งเป็นสิ่งรัฐบาลระบุไว้ว่าเป็นจุดประสงค์ทั้งหมดของการสั่งห้ามนี้: ตั้งแต่การปิดเมืองการสำรวจพบว่าผู้สูบบุหรี่ประมาณ 41 เปอร์เซ็นต์พยายามเลิกสูบบุหรี่  แต่มีเพียง 39 เปอร์เซ็นต์ในกลุ่มนี้ที่กล่าวว่าตนเลิกได้สำเร็จเมื่อเทียบกับ 61 เปอร์เซ็นต์ ที่บอกว่าเลิกไม่ได้ และเมื่อไรก็ตามที่รัฐบาลอนุญาตให้มีการจำหน่ายบุหรี่อีกครั้ง 12 เปอร์เซ็นต์ของผู้ที่เลิกสูบไปแล้วระบุว่ากล่าวว่าตนจะกลับมาสูบต่อ

“สิ่งที่เกิดขึ้นกับสหรัฐอเมริกาเมื่อปี 1920 ในช่วงที่มีกฎหมายสั่งห้ามยาสูบ กำลังเกิดขึ้นกับแอฟริกาใต้ในตอนนี้” เดเรก ยาช กล่าว เดเรกเป็นประธานมูลนิธิเพื่อโลกปลอดควันบุหรี่* และเป็นชาวแอฟริกาใต้ “นี่จะเป็นข้อพิสูจน์ว่าคนเราจะทุ่มเทมากแค่ไหนกับวิธีการใหม่ ๆ ที่พวกเขาจะนำมาใช้เพื่อตามหาสิ่งที่พวกเขาต้องการ”

แทนที่จะซื้อบุหรี่จากผู้ค้าปลีกรายใหญ่ เช่น สปาร์ วอลมาร์ทเวอร์ชันของแอฟริกาใต้ ประชาชนก็หันไปซื้อจากร้านค้าหัวมุมตึกที่ไม่มีการควบคุมในเมืองของตน ซื้อจากผู้ค้าข้างถนนและจากเพื่อนและครอบครัว ยี่ห้อที่ไม่คุ้นหูและบางครั้งก็ไม่เคยได้ยินมาก่อนกลายเป็นที่รู้จักมากขึ้น ในขณะที่ยี่ห้อใหญ่ ๆ หายไปจากตลาด การผลักดันให้เกิดการซื้อยาสูบจำนวนมากในตลาดที่ผิดกฎหมายนั้นทำให้ประเทศต้องสูญเสียรายได้ทางภาษีหลายพันล้านดอลลาร์

ยิ่งกว่านั้น การขายบุหรี่แบบแยกมวน ซึ่งเป็นการกระทำที่ไม่ผิดกฎหมายแต่โดยทั่วไปแล้วคนไม่ค่อยเห็นด้วยก็ได้เพิ่มจำนวนมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ สิ่งนี้อาจบ่งบอกถึงการเสพติดในระดับสูงคือผู้สูบบุหรี่ต้องการบุหรี่เพิ่มอีกมวนหนึ่ง แล้วก็ต่ออีกมวนหนึ่ง แต่แน่นอนว่าการจำหน่ายแบบนี้จะยิ่งทำให้ผู้ที่ไม่ได้สูบบุหรี่แต่เดิมนั้นเริ่มสุบบุหรี่ง่ายขึ้นอีก

นโคซาซานา คลารีซ ดลามินิ-ซูมา เจ้าหน้าที่แนวหน้าในการตอบรับสถานการณ์ไวรัสโคโรนาของประเทศและภริยาของอดีตประธานาธิบดีของประเทศ ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักจากการที่เธอสนับสนุนคำสั่งห้ามดังกล่าว ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากกลุ่มสาธารณสุขและผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์บางกลุ่มที่เชื่อว่าการสูบบุหรี่อาจทำให้อาการโควิด-19 นั้นแย่ลง ทั้ง ๆ ที่นักวิชาการชั้นนำในด้านการลดอันตรายจากยาสูบกำลังศึกษาผลการป้องกันที่เป็นไปได้ที่นิโคตินอาจมีต่อไวรัสโคโรนา และทั้ง ๆ ที่ประธานาธิบดีคนปัจจุบัน ไซริล รามาโฟซา ได้กล่าวเป็นนัยว่าตอนสิ้นเดือนเมษายนจะมีการยกเลิกการห้ามสูบบุหรี่ แต่ดลามินิ-ซูมา กลับยิ่งทุ่มเทในจุดยืนของตัวเองมากขึ้น

นักวิจารณ์บางคนที่วิจารณ์ดลามินิ-ซูมา กล่าวหาแบบโต้ง ๆ ว่าเธอทุจริต โดยคาดเดาว่าเธอทำไปเพียงเพื่อช่วยเหลือนักลักลอบค้ายาสูบชื่อแอเดรียโน มาซอตติ เพื่อโกยเงินเข้ากระเป๋าของเขาในขณะที่ตลาดใต้ดินกำลังรุ่งเรือง ซึ่งเป็นคำกล่าวอ้างที่ทั้งสองปฏิเสธหลังจากมีคนถ่ายรูปทั้งคู่ด้วยกัน

จะเป็นการสมคบคิดหรือไม่ก็ตาม งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยเคปทาวน์ได้แจกแจงให้เห็นแล้วว่าตรรกะของการสั่งห้ามจำหน่ายยาสูบนี้ล้มเหลวอย่างไรบ้าง

“เราไม่พบว่ามีการศึกษาวิจัยใดที่ให้ผลลัพธ์ว่าถ้าคุณสั่งห้ามจำหน่ายบุหรี่ที่ถูกกฎหมาย ผู้ที่สูบบุหรี่จนติดเป็นนิสัยจะเลิกสูบบุหรี่ไปเลย” โทนี่ ลีออน กล่าว โทนี่เป็นอดีตผู้นำฝ่ายค้านของแอฟริกาใต้กล่าวระหว่างปี 1999 ถึง 2007 และปัจจุบันกำลังดำรงตำแหน่งประธานกรรมการบริหารของบริษัทสื่อสาร ชื่อบริษัท Resolve “ประเทศนี้มีผู้สูบบุหรี่ 11 ล้านคน คำสั่งห้ามนี้ไม่ได้เปลี่ยนให้ 11 ล้านคนกลายเป็นคนที่ไม่สูบบุหรี่”

ชาวแอฟริกาใต้ไม่ได้เลิกสูบบุหรี่เพียงเพราะพวกเขาถูกสั่งให้เลิก พวกเขาทำตรงกันข้ามกับคำสั่งด้วยการสูบบุหรี่ต่อไปพร้อม ๆ กับท้าทายคำสั่งของรัฐบาลไปด้วย พวกเขายังคงสรรหาบุหรี่และอาจทำให้ตัวเองและคนอื่นตกอยู่ในอันตรายจากการแพร่เชื้อไวรัส กลยุทธ์ของรัฐบาลแอฟริกาใต้นั้นโจ่งแจ้งกว่าบางรัฐในสหรัฐอเมริกา เช่น ที่นิวยอร์ก ซึ่งมีการแอบอนุมัติการสั่งห้ามใช้ผลิตภัณฑ์บุหรี่ไฟฟ้าแบบปรุงแต่งรสชาติแบบเงียบ ๆ ในช่วงที่พลเมืองกำลังวุ่นอยู่กับไวรัสโคโรนา

ทุกอย่างแสดงให้เห็นว่าการระบาดครั้งใหญ่สามารถเป็นหนทางในการขยับเป้าหมายทางการเมืองบางอย่างที่มีอยู่ก่อนหน้านี้ได้

“คุณไม่สามารถใช้อคติในบางเรื่องกับกฎเกณฑ์ด้านสาธารณสุขได้” ลีออนกล่าว

* มูลนิธิ Influence Foundation ซึ่งดำเนินเว็บ Filter ได้รับทุนสนับสนุนทั่วไปและทุนที่จำกัดและจากมูลนิธิเพื่อโลกปลอดควันบุหรี่ เป็นไปตามนโยบายความเป็นอิสระทางบรรณาธิการของ Filter